Pejzaż ekologiczny

Dorobek artystyczny Mariki Michalskiej obejmuje prace stworzone w różnych technikach. Duża ich część, wykonana z rozmaitych surowców, w większości zmierza ku abstrakcji. Choć pozostałe prace cechuje większa sugestywność elementów wyrazowych, przywołujących konkretne formy przedmiotowe, a niektóre z nich w tytule odwołują się do świata rzeczywistych przedstawień, to w większości przynależą one także do domeny sztuki nieprzedstawiającej.

W obrębie najbardziej spektakularnego cyklu artystka tworzy reliefowe, zróżnicowane w nastroju prace. W tle geometrycznych kompozycji złożonych z pasm kolorów, niemal regularnych form, rzędów linii stoją z pewnością tradycyjne motywy, takie jak chociażby pejzaż. W przypadku dzieł młodej artystki można by śmiało użyć określenia „pejzaż ekologiczny”, nie tylko ze względu na przywołania gatunkowe, ale przede wszystkim ze względu na przyjętą perspektywę ideową.

Marika Michalska używa plastikowych opakowań, nakrętek, folii, makulatury – materiałów „z odzysku”, tych, które w sposób jednoznaczny kojarzą się z recyklingiem. Spaja je na płaszczyźnie za pomocą klejów, taśm i sznurków. Łączy je, jak w tkaninie, stosując „szwy” i „przeploty”.

Zestawia razem elementy o różnych kolorach, fakturach i charakterze powierzchni. Sposób rozwiązywania zagadnień kolorystycznych bliski jest w tych kompozycjach malarstwu. W tworzeniu atmosfery, a także wrażenia przestrzenności, współdziałają nie tylko subtelne efekty barwne, ale i działania fakturowe, zróżnicowanie grubości, przejrzystości i połyskliwości warstw. Obraz staje się przestrzenny nie tylko ze względu na zastosowane środki plastycznego kształtowania, służące sugerowaniu głębi, ale przede wszystkim ze względu na charakter użytych materiałów: plastycznych i trójwymiarowych. Prace nabierają charakteru kompozycji rzeźbiarskich.

Dzieła cechuje dyscyplina, a zarazem prostota w budowaniu struktur oraz dbałość o spójność doboru tworzywa i stosowanych środków wyrazu. Są to – co nawet zaskakuje, gdy weźmiemy pod uwagę charakter użytych materiałów – prace odznaczające się oryginalną dekoracyjnością. Uderza nas czystość i zwięzłość przemyślanych kompozycji, trafiona relacja wielkości i położenia obrazowych składników dzieła, udane zestawienie barw.

Rzadko się zdarza, aby autor tak mocno manifestował w swoich pracach zaangażowanie w podejmowaniu jakiegoś pozaartystycznego problemu; twórcy nieraz wykorzystują rozmaite – także znalezione, odzyskane – tworzywa, ale traktują to jako element poszukiwań artystycznych, próbę wykorzystania nowych, unikatowych materiałów; fakt użycia surowców wtórnych nie znajduje odbicia czy to w tytułach prac, czy nawet bezpośrednich wypowiedziach autorów. Tu twórczyni postępuje inaczej, przez co jej dzieła nabierają charakteru wręcz interwencyjnego. Prace wykonane przy użyciu technik mieszanych na płótnie oraz dzieła rysunkowe i graficzne są bardziej aluzyjne. Motywy źródłowe, sprowadzone w warstwie obrazowej do rozmytych form sąsiadujących z układami linii, których źródłem jest malarski gest, dzięki kompozycji, barwie, światłu, oddają charakter i atmosferę rzeczywistych przedmiotów i zjawisk. Odnajdujemy w tych obrazach – wydaje się – znane obiekty, sytuacje i uczucia, kompozycje stają się wyobrażeniami i odpowiednikami nastrojów, niektóre uosabiają pojęcia abstrakcyjne.

Wspomniane prace, choć zaledwie sugerujące, odwołują się do szeroko pojętej obrazowości związanej z człowiekiem. To nie jest człowiek obdarzony indywidualnością, z określonym zasobem cech fizycznych i psychicznych. Zarówno jego sylwetka, jak i elementy kontekstu, w jakim się pojawia – są uproszczone. Otaczająca go rzeczywistość jest przetworzona i pozbawiona zbędnych szczegółów. Prace ukazują raczej sytuację człowieka w dzisiejszym świecie, najczęściej anonimowego, zagubionego w tłumie, walczącego o swoje miejsce w przestrzeni życia. Zarysy jego sylwetki, czasem ledwo uchwytne, wyłaniają się z gęstwiny – starannie wykreślonych za pomocą ołówka czy węgla – linii.

Dzieła stworzone przez Marikę Michalską nacechowane są również rodzajem swoistej organiczności. Ich związki z naturą wynikają z podobieństwa prac do kompozycji wykonanych technikami tkackimi, obecnością quasi-włókien, ich pasm, a także modułów „patchworkowych”, w pracach graficznych i rysunkowych dominacją ruchliwej organicznej linii kreślącej formy obrazowe oraz rozmytych, jakby biologicznych, płaszczyzn w obrazach. To, co stanowi pretekst dla obrazów recyklingowych (istniejąca w tle obecność natury i apel o potrzebie jej ochrony) tu jest bardziej bezpośrednia i widoczna. Tam organiczność zachowana została w strukturze materii, tu znajduje ona odbicie w warstwie obrazowej.

Prace Mariki Michalskiej wywołują rozmaite konteksty interpretacyjne, autorka pozostaje otwarta na różnorodność wywołanych u odbiorcy odczuć i emocji. Całość jej twórczości cechuje niewątpliwie wspólnota obszaru zainteresowań: jest nim człowiek i środowisko, w którym żyje. Dotyka problemów funkcjonowania człowieka razem i obok innych ludzi, a także wobec innych składników przyrody. Młoda artystka odnajduje sens istnienia w harmonii ze światem Natury.

Dariusz Leśnikowski